Begin dit jaar waren de vooruitzichten prima: corona was op de terugtocht, er bleek een welhaast oneindige hoeveelheid geld beschikbaar om belangrijke knelpunten als te weinig woningen en verduurzaming aan te pakken en we konden weer onbezorgd het vliegtuig pakken naar zonnige bestemmingen. Goed, er waren hier een daar wel wat mensen tekort, maar dat zou in de loop van het jaar ook wel in redelijke mate kunnen worden opgelost.
Hoe anders was dat een paar maanden later: voor het eerst in meer dan 70 jaar oorlog in Europa, waar wij rechtstreeks mee te maken kregen door een grote stroom vluchtelingen (bovenop al de anderen die hun land moesten verlaten, vaak om dezelfde reden), tekorten aan levensmiddelen en uit de hand lopende kosten voor energie. De boeren gingen de straat op omdat zij zich niet gehoord voelden en veel jongeren voelden zich in de kou staan, omdat zij steeds minder zicht kregen op fatsoenlijke huisvesting. Onbezorgd te gaan vliegen bleek uit te lopen op uren wachten op Schiphol. Overal zijn handen tekort en een beetje aanpak van deze problemen laat nog steeds op zich wachten.
Ruim 400 jaar geleden schreef Bredero al: “Het kan verkeren.” Hoewel dit op het eerste gezicht een pessimistische uitspraak lijkt, geeft het ook hoop: als iets te kwade kan keren, kan dat kwade ook ten goede keren. Een van de redenen van huidige misère is dat we op alle niveaus, of dat nu Europees, landelijk of noem maar op welk niveau, nauwelijks door een deur kunnen, terwijl we onze problemen toch echt gezamenlijk zullen moeten oplossen.
Er is in de loop de jaren een beetje een trend gegroeid om Kerst te zien als een periode om vakantie te vieren of als eetfestijn met al dan niet geslaagde familiebijeenkomsten. Vrede en welvaart zijn bij ons (te) erg vanzelfsprekend geworden, al geldt dat niet voor iedereen. Misschien dat we met z’n allen eens na moeten denken of er niet meer gewerkt moet worden aan saamhorigheid in plaats van ‘ieder voor zich’.
Kan kunst bijdragen om ons te laten zien wat er in onze omgeving gebeurd en ons daarmee een weg wijzen? Nou en of.
Van de Max Havelaar van Multatuli tot De Druiven der Gramschap van Steinbeck (over de grote depressie van de jaren ’30 van de vorige eeuw), van de Guernica van Picasso tot de foto’s van Capa over de Spaanse burgeroorlog: al deze werken zetten mensen aan het denken en leidden tot veranderingen.
Zingen hoort daar ook bij. Een opvoering van de opera La muette de Portici in 1830 had tot gevolg dat de Belgen onafhankelijk werden van Nederland. In de jaren ‘60 en ’70 van de vorige eeuw brachten protestliederen een hele generatie op de been. De maatschappij werd daardoor behoorlijk op zijn kop gezet. De Baltische staten, waar zingen een belangrijke plaats in het leven inneemt, zongen zich letterlijk vrij van de Sovjet Unie. In 1988 kwamen in de hoofdstad van Estland Tallin 300.000 mensen bijeen om zingend hun vrijheid op te eisen. In 1989 kregen ze die.
Kortom, zingen loont. Is het niet in grote zin, dan toch in ieder geval voor een ieder persoonlijk. Het houdt je scherp en de hersenen aan de gang. En als je dat zelf niet lukt, hebben we altijd nog een dirigent die daar voor zorgt.
“Wo man singt, da lass dich ruhig nieder. Böse Menschen haben keine Lieder.”
Prettige Kerstdagen.